Κοιλιοκάκη

Πρόκειται για χρόνια αυτοάνοση νόσο που προσβάλλει το λεπτό έντερο. Προκαλείται από δυσανεξία στη γλουτένη (πρωτεΐνη στο σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη). Η κατανάλωση γλουτένης οδηγεί σε ανοσολογική αντίδραση, καταστροφή των εντερικών λαχνών και δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών. Μπορεί να εκδηλωθεί σε κάθε ηλικία, ακόμα και χωρίς τυπικά πεπτικά συμπτώματα

Αίτια κοιλιοκάκης

• Γενετική προδιάθεση (συχνότερη σε άτομα με HLA-DQ2/DQ8)

• Οικογενειακό ιστορικό κοιλιοκάκης

• Άλλα αυτοάνοσα νοσήματα, π.χ. θυρεοειδίτιδα Hashimoto, σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1

• Ιογενείς λοιμώξεις ή περιβαλλοντικοί παράγοντες στην παιδική ηλικία

Συμπτώματα κοιλιοκάκης

Πεπτικά συμπτώματα:

• Χρόνια διάρροια ή δυσκοιλιότητα

• Φούσκωμα, αέρια, πόνος στην κοιλιά

• Απώλεια βάρους

• Δυσανεξία στη λακτόζη

Εξωεντερικά συμπτώματα:

• Σιδηροπενική αναιμία, κόπωση

• Οστεοπενία ή οστεοπόρωση

• Δερματικό εξάνθημα (ερπητοειδής δερματίτιδα)

• Διαταραχές περιόδου, υπογονιμότητα

• Καθυστέρηση ανάπτυξης σε παιδιά

• Ψυχικές μεταπτώσεις, κατάθλιψη, νευρολογικά συμπτώματα

Διάγνωση κοιλιοκάκης

• Εξετάσεις αίματος για αντισώματα (anti-tTG IgA, EMA IgA)

• Έλεγχος ολικής IgA (για εντοπισμό ανεπάρκειας)

• Ενδοσκόπηση με βιοψία λεπτού εντέρου: επιβεβαιώνει την διάγνωση (καταστροφή λαχνών)

• Γενετικός έλεγχος HLA-DQ2/DQ8 (χρήσιμος σε οριακές περιπτώσεις)

• Σημαντικό: Οι εξετάσεις πρέπει να γίνονται όσο ο ασθενής καταναλώνει γλουτένη

Αντιμετώπιση κοιλιοκάκης

• Δια βίου αυστηρή δίαιτα χωρίς γλουτένη

  • Αποφυγή τροφών που περιέχουν σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη και τα παράγωγά τους

  • Προσοχή σε κρυμμένες πηγές γλουτένης (επεξεργασμένα τρόφιμα, σάλτσες, συμπληρώματα)

• Καθοδήγηση από διαιτολόγο εξειδικευμένο στην κοιλιοκάκη

• Αντιμετώπιση διατροφικών ελλείψεων:

  • Σίδηρος, ασβέστιο, βιταμίνη D, βιταμίνη Β12

• Τακτική παρακολούθηση από γαστρεντερολόγο

• Έλεγχος για επιπλοκές (π.χ. οστεοπόρωση, λεμφώματα σε αδιάγνωστη νόσο)

Πρόγνωση κοιλιοκάκης

• Με σωστή δίαιτα, οι περισσότεροι ασθενείς έχουν άριστη ποιότητα ζωής

• Η εντερική βλάβη είναι αναστρέψιμη

• Η έγκαιρη διάγνωση προλαμβάνει σοβαρές επιπλοκές

• Απαιτείται δια βίου συμμόρφωση στη δίαιτα χωρίς εξαιρέσεις

Αν αντιμετωπίζετε χρόνιες γαστρεντερικές ενοχλήσεις ή ανεξήγητη κόπωση και αναιμία, μιλήστε με το γιατρό σας για πιθανή αξιολόγηση κοιλιοκάκης.

Η κοιλιοκάκη είναι μια χρόνια αυτοάνοση πάθηση του λεπτού εντέρου που προκαλείται από την κατανάλωση γλουτένης, μιας πρωτεΐνης που βρίσκεται στο σιτάρι, το κριθάρι και τη σίκαλη.

Στα άτομα με κοιλιοκάκη, η έκθεση στη γλουτένη προκαλεί μια ανοσολογική αντίδραση, η οποία οδηγεί σε φλεγμονή και καταστροφή του βλεννογόνου του λεπτού εντέρου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την κακή απορρόφηση θρεπτικών συστατικών, με συνέπειες σε πολλά όργανα και συστήματα του οργανισμού.

Η νόσος μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, ακόμη και στην παιδική, και πολλές φορές παραμένει αδιάγνωστη για χρόνια, καθώς τα συμπτώματα μπορεί να είναι ήπια ή άτυπα.

Οι πιο χαρακτηριστικές εκδηλώσεις περιλαμβάνουν διάρροια, φούσκωμα, απώλεια βάρους, χρόνια κόπωση, σιδηροπενική αναιμία και ελλείψεις βιταμινών. Ωστόσο, σε αρκετούς ασθενείς, ιδιαίτερα σε ενήλικες, η κοιλιοκάκη μπορεί να εκδηλωθεί με εξωπεπτικά συμπτώματα, όπως δερματικά εξανθήματα (ερπητοειδής δερματίτιδα), οστεοπενία, αρθραλγίες, πονοκεφάλους, διαταραχές περιόδου, στειρότητα ή ακόμα και αλλαγές στη διάθεση, όπως άγχος και κατάθλιψη.

Διάγνωση της κοιλιοκάκης

Η διάγνωση της κοιλιοκάκης γίνεται με εξετάσεις αίματος που ανιχνεύουν ειδικά αντισώματα (όπως anti-tTG IgA), ενώ η επιβεβαίωση της διάγνωσης συνήθως απαιτεί βιοψία του λεπτού εντέρου μέσω ενδοσκόπησης, που δείχνει την χαρακτηριστική φθορά των εντερικών λαχνών. Είναι σημαντικό οι εξετάσεις να γίνονται όσο το άτομο καταναλώνει γλουτένη, διαφορετικά μπορεί να δώσουν ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα.

Η μοναδική και αποτελεσματική θεραπεία για την κοιλιοκάκη είναι η δια βίου αυστηρή αποφυγή της γλουτένης. Η υιοθέτηση δίαιτας χωρίς γλουτένη οδηγεί συνήθως σε σταδιακή βελτίωση των συμπτωμάτων και αποκατάσταση της εντερικής βλάβης.

Πρέπει να αποφεύγονται όλα τα τρόφιμα που περιέχουν σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη και τα παράγωγά τους, καθώς και να δοθεί προσοχή στην αποφυγή επιμολύνσεων με γλουτένη σε προϊόντα που υποτίθεται ότι είναι «ασφαλή».

Η καθοδήγηση από διαιτολόγο με εμπειρία στην κοιλιοκάκη είναι κρίσιμη, ιδίως στην αρχή της διάγνωσης. Επίσης, είναι απαραίτητη η παρακολούθηση από γιατρό για την αξιολόγηση της απορρόφησης, την αντιμετώπιση πιθανών διατροφικών ελλείψεων και τον έλεγχο για τυχόν επιπλοκές.

Η κοιλιοκάκη, αν και χρόνια, μπορεί να αντιμετωπιστεί με επιτυχία με την τήρηση της κατάλληλης διατροφής. Οι περισσότεροι ασθενείς που συμμορφώνονται με τη δίαιτα έχουν εξαιρετική ποιότητα ζωής και πλήρη υποχώρηση των συμπτωμάτων. Ωστόσο, η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή εκπαίδευση αποτελούν το κλειδί για την αποφυγή σοβαρών επιπλοκών, όπως η οστεοπόρωση, η στειρότητα ή ακόμη και ο κίνδυνος ανάπτυξης εντερικού λεμφώματος σε περιπτώσεις αδιάγνωστης ή παραμελημένης νόσου.

Dr Κωνσταντίνος Τέμπος MD
Ρευματολόγος - Παιδορευματολόγος
Ολιστικός Ιατρός